1. Inleiding

1.1 Algemeen
Het gaat weer goed met Nederland. De economische groei houdt volgens het Centraal Planbureau (CPB)^[1] aan. De economische groei komt uit op 2,4% in 2017 en 2,0% in 2018. In verhouding tot de gunstige economische ontwikkeling is de inflatie laag. Hierdoor blijft de ontwikkeling van de lonen gematigd. Toch stijgt de consumptie doordat inwoners reëel meer te besteden hebben.
Ook de investeringen nemen fors toe. Dit is vooral zichtbaar op de woningmarkt. De arbeidsmarkt is ook weer volop in beweging. De werkgelegenheid groeit sterk. Het aantal vacatures neemt toe waardoor zowel werklozen als toetreders tot de arbeidsmarkt steeds vaker een baan kunnen vinden. De werkloosheid daalt naar 4,7% in 2018 (2016: 6,0% en 2017: 4,9%). De overheidsfinanciën staan er ook goed voor, met een overschot van 0,5% in 2017 en 0,7% in 2018.

De gemeenten zijn financieel in belangrijke mate (algemene uitkering) afhankelijk van het Rijk en hierdoor zeer gevoelig voor de conjunctuur van de economie. Door de economische groei gaat het dan ook weer goed met Houten. Maar ook doordat inwoners, bedrijven, organisaties en de gemeente zich de afgelopen jaren samen hebben ingespannen om de economische crisisjaren goed door te komen.
De aantrekkende beweging op de woningmarkt is in Houten goed zichtbaar. De vraag naar (andere type) woningen neemt toe. De belangstelling voor (kleinschalige) nieuwbouwprojecten is onveranderd groot. Voor woningen die beschikbaar komen door transformatie van kantoren is veel belangstelling. Ook de arbeidsmarkt is in beweging. In de afgelopen maanden is het natuurlijk verloop, na jaren van stilstand, weer opgang gekomen. Gezien onze ambities voor 2018 willen wij vacatures zo snel mogelijk met de juiste kwaliteit weer invullen.
Zoals gezegd zijn de financiën van de gemeente zeer gevoelig voor de conjunctuur van de economie. Nu het dus weer goed gaat met de overheidsfinanciën stijgt ook de algemene uitkering weer. Dit werkt positief door in de begroting. Daarnaast is de omvangrijke ombuigingsagenda (vanaf 2010 ruim € 14 miljoen) nagenoeg helemaal gerealiseerd. Deze ombuigingsagenda is een belangrijk fundament om de meerjarenbegroting weer financieel op orde te krijgen. Ondersteund door de gunstige economische ontwikkeling is dit gelukt. We zijn er trots op nu een structureel sluitende begroting 2018-2021 te kunnen presenteren. Een begroting die, op basis van de huidige inzichten, in de komende jaren weer financieel ruimte biedt om investeringen te doen in onze gemeente én organisatie.
De kabinetsformatie is bij het opstellen van deze begroting nog niet afgerond. De (financiële) effecten van het nieuwe kabinetsbeleid worden naar verwachting pas zichtbaar in de meicirculaire 2018. Het gevolg hiervan voor de meerjarenbegroting 2018-2021 is dus nog onzeker.

De raad en het college zijn het laatste jaar van deze bestuursperiode ingegaan. In deze bestuursperiode hebben we gewerkt aan de ambitie uit het collegeprogramma ‘Houten maken we samen’.
In de periode 2014-2018 is veel gerealiseerd en in gang gezet. Hieronder volgen enkele concrete resultaten.

• Voor het sociaal domein geldt dat we er goed voor staan; we hebben taken overgenomen zonder dat daarbij grote problemen voor inwoners zijn ontstaan. Maar we moeten door blijven bouwen aan een stabiele basis voor de transformatie. Met het programma Sociale Kracht 2017-2020 is een volgende stap gezet in de transformatie.
  Zonder dat dit aan het begin van deze bestuursperiode te overzien was, hebben we samen met veel partijen uit de Houtense samenleving gezorgd voor een tijdelijke noodopvang voor vluchtelingen. We hebben aan de hand van een actieplan tijdig geanticipeerd op de opvang van statushouders. In goede samenwerking met maatschappelijke organisaties, Viveste, onderwijs en vrijwilligers. De belofte aan 'de Weteringgroep' zijn we nagekomen. We realiseren ons dat opvang meer is dan het regelen van huisvesting. We blijven ons daarom sterk maken voor een goede maatschappelijke integratie, met aandacht voor onderwijs, zorg en werk.
• In de ruimtelijke agenda experimenteren we met een uitnodigende houding naar initiatiefnemers. We doen daar nu ervaring mee op, leren ervan en kunnen dit straks toepassen na de invoering van de Omgevingswet. Een belangrijk leerpunt is dat een faciliterende houding, de zorg voor een goed verloop van participatieprocessen, maar ook het zorgvuldig inbrengen en communiceren van het algemeen belang de nodige ambtelijke en bestuurlijke inzet vraagt.
  De woningbouwproductie is ook in de economische crisisjaren goed op peil gebleven. Zo stond Houten in 2014 op de 6^e plaats van best presterende gemeenten in Nederland. Twee recente publicaties over 2016 bevestigen dit. In de ‘ranking woningmarkt 2016’ staat Houten op de 22^e plaats (4^e van de provincie Utrecht). In de ‘vastgoed-ranking’ van gemeenten die het beste uit de crisis zijn gekomen staat Houten op de 12^e plaats (2^e van de provincie Utrecht).
  De 'kantorenstrategie' is vastgesteld en door het ombouwen van kantoren aan de Spoorhaag en de Molenzoom is intussen extra woonruimte toegevoegd. Met Viveste en de huurdersadviesraad hebben we (prestatie)afspraken gemaakt over de sociale woningvoorraad: betaalbare en duurzame woningen, aanbod voor senioren en wonen met zorg.
  Fort Lunet aan de Snel en Fort Honswijk zijn aangekocht. Deze worden ontwikkeld als icoon van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Tot slot hebben we samen met de gemeenten Bunnik en Wijk bij Duurstede de Omgevingsvisie Kromme Rijn op- en vastgesteld. De visie moet ervoor zorgen dat initiatieven in dit gebied makkelijker kunnen worden gerealiseerd en bijdragen aan een sterke Kromme Rijnstreek.
• We hebben stappen gezet om Houten ook voor toekomstige generaties duurzaam woon- en leefbaar te houden. Het meest zichtbare hiervan is wellicht de oplevering van de Ecowijk en de grote bloemenweide voor vlinders die is aangelegd bij het Rondeel. Ook zijn er, samen met het waterschap, veel natuurvriendelijke oevers aangelegd. En we sloten een overeenkomst met Opgewekt Houten om zonnepanelen op de Kruisboog te plaatsen. Tenslotte kopen we steeds meer circulair in.
• We zijn actief in de regio; we behartigen de Houtense belangen in het netwerk U10 en zijn ook bezig om de kwaliteit van bestuur en organisatie voor de langere termijn te borgen. Een verkenning van een ambtelijke fusie met Wijk bij Duurstede was hier onderdeel van. De raad is op 4 juli 2017 geïnformeerd over het besluit van het college om de voorbereidingen voor het aangaan van een ambtelijke fusie met Wijk bij Duurstede te beëindigen. Op 19 september 2017 heeft de raad hiermee ingestemd. In het 4^e kwartaal van 2017 wordt een voorstel uitgewerkt voor het op eigen kracht creëren van structurele financiële en formatieve ruimte. Dit voorstel is naar verwachting onderdeel van het overdrachtsdocument 2018.
• We houden onze dienstverlening modern en van een hoog kwalitatief niveau. De nieuwe visie Communicatie en participatie 2017-2021 en het lopende programma Dienstverlening geven hiervoor de richting en kaders aan. Daarnaast zijn we begonnen met het jaarlijks organiseren van een inwonersberaad bij Houtense vraagstukken.
• We hebben de afgelopen jaren een zorgvuldig financieel beleid gevoerd. Hierdoor is de financiële huishouding weer op orde. De meerjarenbegroting is structureel sluitend en de ombuigingsagenda is nagenoeg afgerond. Daarnaast is er sprake van een solide beklemde algemene reserve (€ 21,8 miljoen) en voldoet de vrije algemene reserve (€ 2,6 miljoen) aan de provinciale norm. Daarnaast zijn wij voornemens om bij de jaarstukken 2017 een eventueel substantieel saldo (minimaal € 200.000) in de bestemmingsreserve economische crisis terug te geven aan de inwoners van Houten. De inwoners van Houten hebben ten slotte de afgelopen jaren bijgedragen aan de realisatie van de verschillende ombuigingsopgaven van in totaal ruim € 14 miljoen.
• We liggen eveneens op koers voor wat betreft de in 2015 door de raad vastgestelde toekomstvisieProeftuin Houten 2025.
  De voortgangsrapportage over deze toekomstvisie was onderdeel van de perspectiefnota 2018.

Op 21 maart 2018 kiezen de inwoners van Houten een nieuwe gemeenteraad. Dit vormt de opmaat voor een nieuwe vierjarige bestuursperiode. Om de nieuwe raad en een later nieuw te vormen college in staat te stellen om de bestuursperiode 2018-2022 op een soepele en zorgvuldige wijze te beginnen wordt een overdrachtsdocument 2018 opgesteld. Het doel van dit overdrachtsdocument is het waarborgen van de bestuurlijke continuïteit en het faciliteren van de coalitieonderhandelingen na de verkiezingen op 21 maart 2018.

1.2 Prognose meerjarenbegroting 2018-2021
In lijn met de perspectiefnota 2018 is de meerjarenbegroting 2018-2021 structureel sluitend. Hiermee voldoet de begroting aan de criteria van de toezichthouder de provincie Utrecht om voor repressief (terughoudend) toezicht in aanmerking te komen.

Tabel: prognose meerjarenbegroting 2018-2021

De financiële ontwikkelingen na vaststelling van de perspectiefnota 2018 worden in hoofdstuk 3 toegelicht.

Bij het opstellen van de begroting 2018 was de septembercirculaire 2017 nog niet beschikbaar. Deze wordt pas na Prinsjesdag (19 september 2017) gepubliceerd en is geen onderdeel van de begroting 2018. Na publicatie wordt de septembercirculaire 2017 geanalyseerd op beleids- en financiële effecten. Over het resultaat hiervan wordt de raad voor de behandeling van de begroting 2018 door middel van een collegebrief geïnformeerd.

1.3 Leeswijzer
In hoofdstuk 2 worden de belangrijkste ontwikkelingen voor 2018 per programma weergegeven. In hoofdstuk 3 wordt de meerjarenbegroting 2018-2021 op hoofdlijnen geanalyseerd.

2. Belangrijkste ontwikkelingen in 2018

De belangrijkste ontwikkelingen per programma worden op hoofdlijnen in de § 2.1 tot en met § 2.5
weergegeven. In de programmabegroting wordt uitgebreider ingegaan op de vragen ‘wat willen we bereiken’, ‘wat gaan we daarvoor doen’ en ‘wat mag het kosten’. In de perspectiefnota 2018 zijn voor 2018 en 2019 incidentele middelen beschikbaar gesteld voor de tijdelijke versterking van de formatie en voor de doorontwikkeling van het informatiebeleid. In § 2.6 en de paragraaf Bedrijfsvoering wordt hierop nader op ingegaan.
^[1] Centraal Planbureau: juniraming 2017, economische vooruitzichten 2017 en 2018: signalen op groen / lonen blijven achter.

2.1 Samenleving

Participatie, iedereen doet mee!

We willen de Sociale Kracht van Houten versterken. Dat vraagt in 2018 een versnelling van de transformatie van zorg en ondersteuning. De verbinding tussen de Participatiewet en de andere sectoren binnen het sociaal domein versterkt de ontschotting in 2018.

We willen de ondersteuning binnen het sociaal domein efficiënter en effectiever organiseren. Zo kunnen we duurzaam passende ondersteuning blijven bieden voor wie dat echt nodig heeft. We werken toe naar ondersteuning die meer ambulant, integraal en thuis nabij is.

De urgentie hiervoor wordt nog groter door inhoudelijke ontwikkelingen (decentralisatie Beschermd wonen per 2020) en financiële knelpunten op korte termijn (in het bijzonder binnen jeugdhulp).

Uit het financiële meerjarenperspectief binnen het sociaal domein blijkt dat we voor de komende jaren een forse opgave hebben om de uitgaven in overeenstemming te brengen met de inkomsten. We zien dat de transformatie ook op het gebied van  kostenbeheersing (in het belang van het jeugdbudget) een extra impuls vergt.

Daarom gaan we in de jaren 2017-2018 relatief meer inzetten op de besteding van het (integrale) innovatiebudget, om daarmee eerder rendement van de beoogde transformatie te kunnen realiseren.

Daarom ligt de focus in 2018 op:

1. Vernieuwing en versterking van een toegankelijke preventieve infrastructuur, dicht bij huis en makkelijk vindbaar en bruikbaar
   Om de strategische doelen gericht op gezondheid en versterking van zelfredzaamheid te kunnen realiseren, is het belangrijk dat er voor inwoners dicht bij huis (in de 0e lijn) een passend aanbod aan vrij toegankelijke voorzieningen beschikbaar is. Dit aanbod moet goed vind- en bruikbaar zijn.
   Het doel hiervan is dat mensen beter het hoofd kunnen bieden aan de (fysieke, emotionele en sociale) uitdagingen in het ’normale’ leven, en hiermee te voorkomen dat ze de eigen regie verliezen en (zwaardere) ondersteuning nodig hebben.
   Dit vraagt onder andere om versterking van de informatie & advisering aan inwoners binnen het sociaal domein (inclusief Participatiewet).

2. Ambulantisering van de (2 ^e lijns) zorg & ondersteuning en ruimte voor lokale woonzorginitiatieven
   Met de transformatie van de zorg, gaan we de zorg en ondersteuning ‘van de bossen naar de buurten’ brengen en meer in samenhang organiseren. Dat wil zeggen dat de zorg minder intramuraal zal plaatsvinden en meer lokaal, ambulant en integraal wordt aangeboden. We willen ook dat mensen met een (tijdelijke) beperking, psychische of psychiatrische kwetsbaarheid zo zelfstandig mogelijk kunnen (blijven) wonen door het geschikt maken en houden van de woningvoorraad, woonomgeving en voorzieningen, en door het vernieuwen van de zorg.
   In deze beweging gaat het enerzijds om het ontwikkelen van nieuwe woon-zorgconcepten, en anderzijds om het sturen in de uitvoering op in-, door- en uitstroom.

2.2 Duurzaam

Houten is een fijne en duurzame gemeente om in te wonen, werken, leren en ontspannen.

In de loop der jaren is niet alleen het inwonertal gegroeid (naar bijna 50.000); dat geldt ook voor de voorzieningen, waar veel mensen met plezier gebruik van maken.

De gemeente draagt bij aan het nóg verder verbeteren van onze omgeving. De gemeente is hierin een belangrijke speler, maar dat zijn andere partijen net zozeer.

Het programma duurzaam omvat de thema’s wonen, commerciële voorzieningen, leefomgeving, gebiedsontwikkeling, duurzaamheid & energietransitie, landschap & recreatie en cultuurhistorie en archeologie. Op al deze terreinen is veel in beweging.

Accenten hieruit zijn:
Duurzaamheid & energietransitie
Het programma Duurzaam Houten ligt op koers: in 2016 en 2017 is veel in gang gezet wat de komende periode tot resultaten zal leiden. Denk aan verduurzaming van het gemeentelijk vastgoed, circulair inkopen, vergroening van de buitenruimte en beleid voor openbare oplaadpunten. Hier gaan we in 2018 mee door. Tegelijkertijd staat 2018 in het teken van afronden van het programma en vormgeven van een vervolg. Voor de periode 2019 en verder zal een Houtens Klimaatplan opgesteld worden.

Duurzaamheid beperkt zich niet tot één deelprogramma maar is verweven met vele activiteiten van de gemeente.

Gebiedsontwikkeling
Na vaststelling van het Programma Ruimte in 2017 kan in 2018 volop worden ingezet op de uitvoering. Er is sprake van een grote dynamiek op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling in Houten.
Deels gaat het om afbouw van Houten Vinex, deels om inbreidingslocaties, deels om andersoortige ruimtelijke ontwikkelingen zoals ontwikkeling van de forten.

Op het terrein van recreatie is sprake van een groot aantal initiatieven in verschillende fases van ontwikkeling.

Wonen
Op het gebied van wonen wordt Houten Vinex afgebouwd. Daarnaast wordt ook dankbaar gebruik gemaakt van locaties binnen de bestaande bebouwing, die hun functie hebben verloren, door deze een nieuwe woonfunctie te geven.

Bij de samenstelling van het nieuwe woningaanbod zijn de doelstellingen uit de Woonvisie een belangrijk uitgangspunt.

Daarnaast maken de gemeente en Viveste (prestatie-)afspraken om het woningaanbod zo goed mogelijk aan te laten sluiten bij de behoefte. Het omzetten van leegstaande kantoorpanden naar wooneenheden biedt kansen om relatief snel goede resultaten te boeken.

Op de woningmarkt is spanning gesignaleerd tussen vraag en aanbod in het segment van de middeldure huur. Dit krijgt daarom ook specifieke aandacht binnen de prestatie-afspraken. Ook wordt onderzocht wat de verdere mogelijkheden zijn om in dit segment het aanbod te vergroten. In 2018 wordt een eerste stap gezet met de realisatie van 25 woningen in de middeldure huur/vrije sector.

Commerciële voorzieningen
Ook al ligt de economische crisis achter ons, de noodzaak blijft om de economische vitaliteit van Houten te bewaken en te verbeteren. Nu internetshoppen niet meer weg te denken is, zijn extra inspanningen nodig om de winkelgebieden in Houten aantrekkelijk en vitaal te houden. Ook het op de kaart zetten van de horeca in Houten, voor zowel de eigen inwoners als bezoekers, is van belang.
Winkels en horeca kunnen elkaar goed versterken. Horeca draagt bij aan het vergroten van de belevingswaarde van een winkelcentrum bijvoorbeeld.

Concreet gaan we in 2018 de mouwen opstropen en (verder) uitvoering geven aan de retailvisie en aan het horecabeleid. Daarbij wordt de herontwikkeling winkelcentrum Het Rond afgerond, leegstand teruggedrongen en het traject van de zogenaamde 'kansenkaart' Het Rond ingezet. De tekst van het deelprogramma commerciële voorzieningen licht dit nader toe.

2.3 Bereikbaar

Het in stand houden en verbeteren van de infrastructuur en de bereikbaarheid van Houten.

Utrecht is een economisch sterke provincie. De keerzijde is dat de regio onder druk staat op het gebied van bereikbaarheid. Door de centrale ligging is Utrecht de draaischijf van Nederland; elke dag verplaatsen zich hier veel mensen. Het is noodzakelijk om te blijven investeren in bereikbaarheid, zowel van Houten zelf, als van de regio als geheel.

Bestuursovereenkomsten
Voor de bereikbaarheid van Houten zijn externe infrastructuurbeheerders, zoals de provincie en het Rijk, van groot belang. Regionaal wordt de komende jaren flink geïnvesteerd. Zo wordt vanaf 2019 de Ring Utrecht (A27/A12) aangepast.

Vanaf 2019 gaat men ook aan de slag met de verbreding van de A27 richting Breda. Tussen Houten en knooppunt Hooipolder komen er twee rijstroken richting het zuiden bij. Hierbij wordt gelijk een nieuwe fietsbrug over de Lek aangelegd. Op termijn leidt dit tot een nieuwe snelle fietsverbinding tussen Houten/Nieuwegein en Vianen.

In 2015 is A12 Salto geopend (N421) met een nieuwe directe aansluiting van Houten in westelijke richting op de A12. Inmiddels is Rijkswaterstaat ook akkoord gegaan met de realisatie van een aansluiting van de N421 op de A12 richting Arnhem (alleen in oostelijke richting, dus er komt een driekwart aansluiting). In april 2017 is hiertoe reeds een bestuursovereenkomst getekend door de Provincie en Rijkswaterstaat.

Voor bovenstaande drie projecten worden in 2018 bestuursovereenkomsten afgesloten met de gemeente Houten.   

Fietsstad
Na een intensief traject met belanghebbenden wordt in 2018 de reconstructie van de Beusichemseweg in de kern 't Goy afgerond. Daarnaast worden er twee nieuwe volwaardige fietsverbindingen gerealiseerd: het Oostrumsdijkje en de Koppeldijk/Heemsteedseweg/ Overeindseweg.

Onderzoek moet uitwijzen in hoeverre het haalbaar is om de eind 2017 geprioriteerde fietspaden op onder andere het Eiland van Schalkwijk te realiseren in de jaren vanaf 2018. Op dit moment is het nog niet zeker of de provincie ook voor andere projecten tot 2020 subsidies beschikbaar blijft stellen in het kader van Lokaal Maatwerk en regionale fietsverbindingen op basis van het Regionale Uitvoeringsprogramma Verkeer en Vervoer (RUVV).

In 2018 starten we met de uitvoering van het nieuwe Actieplan Fiets in samenwerking met de Fietsersbond, de regio en de provincie. Daarbij is uiteraard ook aandacht voor de opmars van (snelle) elektrische fietsen.

Eiland van Schalkwijk
Naar verwachting wordt in het vierde kwartaal 2017 de mobiliteitsvisie Eiland van Schalkwijk vastgesteld door de gemeenteraad. In 2018 starten we met de uitvoering van maatregelen die hierin staan beschreven. De focus komt te liggen op het weren van het doorgaande verkeer, het verbeteren van de verkeersveiligheid, het optimaliseren van fietsroutes en het uitvoeren van haalbaarheidsstudies naar complexere maatregelen.

Nieuwe buslijnen
Met ingang van december 2017 worden twee nieuwe busverbindingen van en naar Houten geïntroduceerd. De bestaande lijn 43 wordt verlengd en rijdt vanaf Zeist, Station Driebergen-Zeist en Odijk door naar Houten. De andere lijn is 44 en deze moet gaan rijden tussen Houten en Vianen. Het gaat vooralsnog om een pilot van 3 jaar. Er komt een voorlichtingscampagne om het publiek te informeren over de nieuwe mogelijkheden.

Parkeren
In 2018 is een nieuw uitvoeringsplan van kracht voor de handhaving van onder andere de blauwe zones in de centrumgebieden. Ook in het Oude Dorp wordt voortaan gecontroleerd. Daarnaast vindt een gerichte actie plaats op het parkeren van grote voertuigen (vooral bestelbussen) in woonwijken. Er is blijvend aandacht voor de parkeersituatie in Castellum, met name op De Bouw. Eind 2017 worden afspraken gemaakt met de betrokken ondernemers en bewoners. In 2018 monitoren we of deze toereikend zijn en nemen eventueel aanvullende maatregelen.

2.4 Veilig

Mensen wonen en werken in een omgeving die veilig is en waar mensen zich ook veilig voelen.

Houten is een veilige gemeente. Om dit zo te houden is een goede samenwerking nodig tussen de gemeente en haar partners. Ook onze inwoners zijn belangrijke partners. Zij leveren een onmisbare bijdrage aan het op peil houden van het veiligheidsniveau in Houten. De missie van de gemeente Houten luidt dan ook: ‘samen met de partners een integraal en op maat gesneden veiligheidsbeleid ontwikkelen én ten uitvoering brengen’. Veiligheidsbeleid is veelomvattend en vraagt om verantwoorde keuzes.
Deze keuzes worden daarom niet alleen gemaakt op grond van (objectieve) cijfers over veiligheid, maar ook op grond van (on)veiligheidsgevoelens bij burgers (veiligheidsbeleving). In het integraal Veiligheidsplan 2016-2019 (IVP) zijn de afwegingen en prioriteiten voor de komende periode neergelegd.

Sociale Veiligheid
We willen dat inwoners zich veilig voelen in hun eigen leefomgeving. De prioriteiten uit het IVP vormen de richtlijn voor het terugdringen van onveiligheid en overlast. Een belangrijk middel is de inzet van de Houten Veilig Tent. Op het moment dat een specifiek veiligheidsthema zoals bijvoorbeeld woninginbraak of autokraak actueel is, speelt de gemeente met partners als politie, VRU, Viveste en Houtense ondernemers daarop in. In de tent krijgen inwoners op een toegankelijke wijze deskundig advies van professionals. Bovendien komen inwoners op een informele manier in contact met ‘hun’ wijkagent en vertegenwoordigers van de andere partners. Het directe – persoonlijke – contact op een buitenlocatie wordt gewaardeerd door de bezoekers.

We verbinden veel meer dan voorheen het zorg- en veiligheidsdomein aan elkaar. Dat gebeurt onder andere via de lokale persoonsgerichte aanpak zorg en veiligheid.

Een persoonsgerichte aanpak is een integrale, op de persoon én zijn (gezins)systeem toegesneden mix van bestuurlijke, straf-, zorg- en overige interventies. Het doel is om afglijden naar de criminaliteit en/of persoonlijke teloorgang te voorkomen, evenals hardnekkige patronen van strafbaar of overlastgevend gedrag te doorbreken en/of om herhaling te voorkomen. Ook mogelijke radicalisering wordt binnen deze structuur aangepakt. Net als bij het afglijden in de criminaliteit is voor de aanpak van mogelijke radicalisering integraal maatwerk noodzakelijk. Onze partners zijn voorbereid op het signaleren van radicalisering. In april 2016 is door de gemeente een conferentie georganiseerd over dit thema voor de partners binnen het lokale netwerk. Ook vindt er regulier overleg plaats met scholen waarbij dit thema aan de orde komt.

Naast deze persoonsgerichte aanpak kennen we voor jongeren ook een reguliere aanpak met wijkagent en jongerenwerk (afstemmingsoverleg Jeugd&Veiligheid) en de landelijke methodiek voor de aanpak van onaanvaardbare jeugdgroepen (groepsscan).

Het aanpakken van ondermijning is op dit moment landelijk veel in het nieuws en vormt ook in Houten een uitdaging. Door het RIEC is in opdracht van de burgemeester een ondermijningsbeeld opgesteld. Op basis daarvan krijgt de aanpak van ondermijning een extra impuls en wordt een concreet plan van aanpak opgesteld. Ook dit jaar worden er diverse casussen integraal aangepakt.

Fysieke Veiligheid
Bij fysieke veiligheid gaat het om rampenbestrijding, crisisbeheersing, brandveiligheid, externe veiligheid en verkeersveiligheid. We gaan ons daarbij steeds meer richten op het voorkomen van calamiteiten. Hierbij wordt nauw samengewerkt met de Veiligheidsregio Utrecht en andere partners, zoals het Waterschap, Rijkswaterstaat en ProRail. Samen met deze partijen richten we ons ook op de voorbereiding en slagvaardigheid indien een calamiteit zich voordoet. Dit doen we door te investeren in beheersmaatregelen en opleiden, trainen en oefenen.
Daar ook de gezondheidszorg is veranderd, willen we daar waar het kan (brand)veiligheidszorg verbinden met het sociaal domein en de samenwerking hiervoor zoeken met partners, organisaties, instellingen en inwoners.

Bij verkeersveiligheid blijkt dat het gevoel van veiligheid onder de inwoners enerzijds afhankelijk is van de bestaande infrastructuur en anderzijds van het gedrag van (andere) weggebruikers. Om het gevoel van veiligheid te vergroten wordt daarom niet alleen aandacht geschonken aan het beoordelen/observeren van (onveilige) verkeerssituaties en de mogelijke aanpassing van de infrastructuur, maar wordt ook nader onderzocht hoe het gedrag en de perceptie van verkeersveiligheid onder weggebruikers kan worden beïnvloed.

2.5 Betrokken

In het programma betrokken gaat het om de mate waarin en de wijze waarop het bestuur de behoefte van de Houtense inwoners signaleert en vertaalt naar passend beleid.

Het programma betrokken gaat over de wijze waarop we met inwoners, instellingen en bedrijven willen
omgaan. In de netwerksamenleving gaat het daarbij om samenwerken en co-creatie in snel veranderende situaties. Dit vraagt van de gemeente om open te staan voor en te luisteren naar anderen. Maar ook om het aangaan van dialoog, loslaten waar mogelijk, en faciliteren en aanmoedigen waar nodig. Daarnaast willen wij als gemeentelijke organisatie onze dienstverlening laagdrempelig en bij voorkeur digitaal organiseren. Daarom krijgen bedrijven en inwoners steeds meer mogelijkheden om voor digitale dienstverlening zoals MijnOverheid te kiezen. Omdat bij een persoonlijke overheid de menselijke maat voorop staat, blijft er naast digitaal contact ook altijd telefonisch en persoonlijk contact mogelijk.

Het programma Betrokken bestaat uit twee deelprogramma’s:

Het deelprogramma Politiek en Bestuur gaat om communicatie en participatie en de relatie burger - overheid in brede zin. In 2018 ligt de focus op de uitdagingen ‘Bouwen aan vertrouwen, ‘Kiezen voor dialoog’ en ‘Leren omgaan met sociale media’, zoals genoemd in de visie communicatie en participatie 2017 – 2021 die in 2017 door de gemeenteraad is vastgesteld. Daarnaast zullen we in 2018 de ingezette bestuurlijke en democratische vernieuwing continueren en belangrijke Houtense vraagstukken met inwoners, instellingen en bedrijven blijven verkennen en bespreken via onder andere inwonersbijeenkomsten. Ook de activiteiten die de griffie organiseert om inwoners nauwer te betrekken bij de activiteiten van de raad worden gecontinueerd. En uiteraard zal er veel aandacht zijn voor de (voorbereidingen van de) gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018 en collegewisseling die daarna plaatsvindt.

Het deelprogramma Dienstverlening gaat over een goede kwaliteit en toegankelijkheid van
gemeentelijke informatie, producten en organisatie. In 2018 zullen we de ingeslagen weg van 2017 vervolgen. We merken dat dat aansluit bij de behoeften van de burgers en ondernemers door de toename van het aantal digitale aanvragen. Maar landelijk dringt steeds meer het besef door dat belangrijke doelgroepen, zoals laaggeletterden, niet “mee kunnen” in de steeds verdergaande digitalisering van de samenleving. Ook in Houten zijn er inwoners die hier moeite mee hebben. In het komende begrotingsjaar willen we onderzoeken of we grip op deze doelgroep kunnen krijgen en zo ja, passende vaardigheidstrainingen. Zo zorgen we er voor dat onze (digitale) dienstverlening voor elke burger en ondernemer toegankelijk blijft, onder het motto ‘digitaal waar het kan, persoonlijk waar het moet’.

2.6 Bedrijfsvoering

In de perspectiefnota 2018 heeft de raad middelen beschikbaar gesteld voor de tijdelijke versterking van de formatie (€ 600.000 per jaar voor 2018 en 2019) en voor de doorontwikkeling van het informatiebeleid (€ 385.000). In de tabel hieronder is de verdeling van de extra middelen voor de versterking van de formatie over de verschillende beleidsterreinen weergegeven. Deze verdeling is gebaseerd op een inschatting van de benodigde formatie die nodig is op het betreffende beleidsterrein. In de paragraaf Bedrijfsvoering staat een toelichting op de inzet van deze middelen.

Tabel: inzet middelen voor tijdelijke versterking van de formatie

Naast een tijdelijke versterking van de formatie wordt er in 2018 en 2019 geïnvesteerd (€ 385.000) in de doorontwikkeling van het informatiebeleid. In 2017 is al een impuls gegeven aan informatieveiligheid en informatiemanagement. In 2018 worden daarin belangrijke vervolgstappen gezet. De basis hiervoor is het in 2017 vastgestelde ‘Informatiebeleidsplan Informatiegestuurd werken 2017-2018’. In dit beleidsplan staan een vijftal belangrijke thema’s dan wel uitdagingen voor de komende tijd centraal:

1. Beter met informatie leren omgaan (informatiegestuurd werken)
2. De basis op orde brengen (informatiehuishouding)
3. Digitaliseren, archiveren en het voorkomen van digitale dementie
4. Het borgen van privacy en veiligheid
5. Leidinggeven aan en het organiseren van de informatiefunctie

Naast het op orde brengen van de informatiehuishouding en het digitaliseren en archiveren van informatie zijn de speerpunten in 2018 informatiegestuurd werken en privacy en informatieveiligheid.
In de paragraaf Bedrijfsvoering wordt uitgebreid ingegaan op deze twee speerpunten.

3.   Meerjarenbegroting 2018-2021
In dit hoofdstuk wordt de meerjarenbegroting op hoofdlijnen toegelicht. Een gedetailleerde toelichting op de prognose van de meerjarenbegroting 2018-2021 is opgenomen in de Financiële begroting.

3.1   Raadsbesluit perspectiefnota 2018
De raad heeft op 6 juli 2017 de perspectiefnota 2018 als financieel kader vastgesteld en daarmee onder andere ingestemd met:

1. het verwerken van de financiële effecten in de meerjarenbegroting 2018-2021;
2. een onttrekking van € 2,94 miljoen aan de beklemde algemene reserve voor de uitwerking van nieuwe wettelijke verplichtingen en door de raad vastgestelde visiedocumenten;
3. de begrotingsrichtlijnen 2018.

3.2   Financiële ontwikkelingen na vaststelling van de perspectiefnota 2018
In de onderstaande tabel wordt het verloop van de prognose van de meerjarenbegroting 2018-2021 tussen de perspectiefnota 2018 en de begroting 2018 weergegeven.

Tabel:   prognose begrotingssaldi meerjarenbegroting 2018-2021

Opmerkingen

1. De hier gepresenteerde prognose betreft de algemene dienst. Het resultaat op de grondexploitatie is budgetneutraal in de begroting verwerkt en wordt apart in de jaarrekening verantwoord. Dit is conform het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV).
2. Resultaat betekent: resultaat na toevoegingen en onttrekkingen aan (bestemmings)reserves.

3.3   Financiële ontwikkelingen na vaststelling perspectiefnota 2018
In deze paragraaf wordt een toelichting gegeven op de verschillende onderdelen uit de bovenstaande tabel.

• Nieuwe huurovereenkomst tankstation Total
  Vlak voor de zomer 2017 zijn met Total afspraken gemaakt over een nieuwe overeenkomst met betrekking tot de huur van de kavel grond langs de Staart. Vanaf 1 januari 2019 is er een vaste huurprijs van € 250.000 per jaar (exclusief btw) overeengekomen. In de oude overeenkomst is nog sprake van een vaste en een flexibele component. Deze laatste is gerelateerd aan het aantal afgezette liters brandstof. In het nieuwe contract is dat element vervallen. Het nieuwe contract wordt wederom afgesloten voor een periode van 20 jaar. De nieuwe overeenkomst wordt naar verwachting in oktober 2017 door het college vastgesteld. Vooruitlopend hierop is het financiële effect verwerkt in de meerjarenbegroting 2019-2021.
  Voordelig financieel effect: € 112.000 vanaf 2019.

• Ombuigingsagenda 2014-2018
  Twee nog (gedeeltelijk) te realiseren ombuigingen, welke niet gerealiseerd worden:

1. In 2016 zijn de groenbestekken opnieuw aanbesteed. Als gevolg van aantrekkende marktprijzen is het geraamde aanbestedingsvoordeel (€ 200.000) toen niet-gerealiseerd. Een gedeelte (€ 60.000) is toen al afgeboekt in de begroting 2017. De verwachting was toen dat bij een nieuwe aanbesteding in 2020 de resterende ombuigingsopgave (€ 140.000) alsnog kon worden gerealiseerd. Uit oogpunt van gedegen financieel beleid is het aframen van een taakstelling voor 2020 opgenomen in het meerjarenperspectief.
2. Onderdeel van de ombuigingsagenda is ook een taakstelling op intergemeentelijke (ambtelijke) samenwerking (€ 200.000). In de afgelopen jaren is een gedeelte (€ 103.000) gerealiseerd. Het restant (€ 97.000) moet nu als niet te realiseren worden beschouwd i.v.m. het beëindigen van de ambtelijke fusie.
   Nadelig financieel effect: 2018 en 2019: € 97.000; vanaf 2020: € 237.000.

• Algemene uitkering
  Het financieel effect van de meicirculaire 2017 is op hoofdlijnen in de perspectiefnota 2018 verwerkt. De definitieve doorrekening is onderdeel van de begroting 2018.
  Voordelig financieel effect: 2018: € 14.000 en vanaf 2019 € 38.000.

• Financieringsresultaat
  De rente is nog steeds historisch laag op de geld- en kapitaalmarkt. Op basis van de waarderings- en verslagleggingsregels voor ‘rente toerekening’ is de omslagrente in de begroting 2018 berekend op 1,5% (2017 was 2,5%). Deze rente wordt toegepast aan de uitgaven- en inkomstenkant van de begroting. Ook geldt deze omslagrente voor het bepalen van de rentekosten op basis van de geraamde financieringsbehoefte voor de periode 2018-2021.
  De toekomstige renteontwikkeling is onzeker (zie ook paragraaf Financiering). Wel is er sprake van een voorzichtige rentestijging. Een stijgende rente heeft direct gevolgen voor de begroting.
  Daarom is vanuit het oogpunt van zorgvuldig financieel beleid in de meerjarenbegroting 2018-2021 een reservering opgenomen voor een stijging van de rentekosten. Voor de bepaling van deze reservering is uitgegaan van een rentestijging van 1% op basis van de geraamde financieringsbehoefte 2018-2021.
  De geraamde financieringsbehoefte fluctueert. Hierdoor verschilt het financieringsresultaat per jaar. In alle jaren is echter sprake van een voordelig financieel effect binnen een bandbreedte van € 15.000 en € 232.000.

• Actualisatie (vervangings)investeringen en stelposten
  In voorbereiding op de begroting vindt jaarlijks een integrale actualisatie plaats van de staat van vaste activa, vervangingsinvesteringen en alle stelposten.
  Voordelig financieel effect: 2018-2021: binnen een bandbreedte van € 60.000 - € 70.000.

• Uitwerking begrotingsrichtlijnen 2018
  Deze mutatie is het effect van het, indien nodig, bijstellen van budgetten in de begroting op basis van de begrotingsrichtlijnen 2018. Onderdeel hiervan is ook het incidenteel (in 2018) ramen van kosten in verband met de gemeenteraadsverkiezingen op 21 maart 2018. Bijvoorbeeld kosten voor de Kieskompas Houten 2018 en kosten als gevolg van de nieuwe samenstelling van de gemeenteraad en het college. Tot slot is onderdeel van deze mutatie de bijstelling van budgetten in begrotingen van derden op basis van een gemeenschappelijke regeling. Het totale financiële effect van de uitwerking van de begrotingsrichtlijnen is, op 2018 na, positief.
  Financieel effect: 2018: nadelig € 23.000; vanaf 2019 voordelig oplopend tot € 228.000 in 2021.

• Nieuw beleid 2018
  Bij de vaststelling van de perspectiefnota 2018 was er nog onvoldoende ruimte voor structureel nieuw beleid. Na uitwerking van de perspectiefnota in de begroting 2018 is die ruimte er (beperkt) wel. Daarom is, ook de raad gehoord hebbende bij de behandeling van de perspectiefnota 2018, nu een structurele raming voor nieuw beleid (€ 100.000) in de begroting opgenomen. De beleidsruimte hiervan is niet ingevuld. De raad kan door middel van amendementen de beleidsruimte bij de behandeling van de begroting 2018 in de gemeenteraad op 7 november 2017 invullen.
  Nadelig financieel effect: € 100.000 vanaf 2018.

3.4   Waar komt het geld vandaan en waaraan wordt het besteed?
In de beleidsbegroting zijn de lasten en baten per programma uitgesplitst over de verschillende deelprogramma’s. Hieronder is grafisch weergegeven waar het geld van de gemeente Houten vandaan komt en waaraan het wordt besteed. De hierbij gekozen indeling is gelijk aan die in de infographic ‘begroting 2018 in één oogopslag’.

4.   Tot slot
In de begroting 2018 zijn de verbeterslagen uit de begroting 2017 gehandhaafd en daar waar nodig verder aangescherpt. Hierbij is ook gekeken naar de aanbevelingen van de audit- en rekeningcommissie (ARC) in haar het rapport ‘Jaarstukken 2016’. Deze aanbevelingen zijn, daar waar mogelijk, bij de begroting 2018 betrokken. De verdere doorontwikkeling en aanbevelingen van de ARC hebben geleid tot een aanpassing van de inrichting van de programma’s. In de programma’s is nu, indien van toepassing, de relatie aangegeven naar de verbonden partij(en) die voor de gemeente taken uitvoert. Hierdoor wordt de kwaliteit van de begroting verder verbeterd en sluit deze nog beter aan bij de sturings- en informatiebehoefte van de gemeenteraad.

In de verordening ex. artikel 212 Gemeentewet is in artikel 2 opgenomen dat: ´de raad bij aanvang van een nieuwe raadsperiode een programma-indeling voor de komende raadsperiode vaststelt’. Bij de aanvang van de bestuursperiode 2014-2018 is de programmastructuur Vitaal, Duurzaam, Bereikbaar, Veilig en Betrokken vastgesteld. De huidige programmastructuur geldt dus tot en met de begroting 2018. Onderdeel van het overdrachtsdocument 2018 is een korte evaluatie van deze programmastructuur en een voorstel voor de komende bestuursperiode 2018-2022.

Dit jaar is de begroting 2018 ook online beschikbaar. Dit is gedaan op een wijze waardoor de begroting nu meer toegankelijk wordt voor iedereen die hier belangstelling voor heeft. Het betreft nu nog wel een ‘statische’ online begroting. Dit betekent dat de informatie één of één aansluit op het boekwerk ‘begroting 2018’ en niet gedurende het uitvoeringsjaar wordt aangepast. Die ontwikkeling naar een ‘interactieve’ begroting vraagt meer tijd. De mogelijkheden hiertoe worden momenteel verder onderzocht.
Ondanks het vergroten van de toegankelijkheid van de begroting is en blijft het een lijvig document. Daarom presenteren we dit jaar de begroting ook via een infographic: ‘Begroting 2018 in één oogopslag’. In deze infographic worden enkele kengetallen gepresenteerd, maar ook zichtbaar gemaakt waar het geld vandaan komt en waaraan het wordt besteed (zie ook § 3.4). Ook worden de bestedingen uitgedrukt in een bedrag per inwoner. De infographic wordt in Het Groentje gepubliceerd en kan ook via social media worden verspreid.

In het kader van de doorontwikkeling van de planning en controlcyclus wordt onderzocht of deze nieuwe wijze (online en infographic) van presenteren ook op andere documenten (jaarstukken, perspectiefnota et cetera) kan worden toegepast.

Tot slot zien wij uit naar een vruchtbare en constructieve begrotingsbehandeling op
7 november 2017.

Burgemeester en wethouders van Houten,
de secretaris,         de burgemeester,

H.S. den Bieman      W.M. de Jong